ΤΟ ΦΙΛΗΜΑ 1856 Μιά ιστορία που ξεκίνησε το 1856 με το ποίημα του Γεωργίου Ζαλοκώστα και φτάνει στις μέρες μας μέσα από μία συνεχή διαδρομή με σπουδαίους σταθμούς στη λογοτεχνία, στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στη ζωγραφική.

ΜΙΑ ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΑ ΑΓΑΠΗΣΑ

Γεννήθηκε το 1805 στο Συρράκο Ηπείρου Ιωαννίνων γιος πλούσιου εμπόρου Χριστόφορου Ζαλοκώστα. Ωστόσο η τυραννία του Αλή πασά και η καταδίωξη του πατέρα του, Χριστόφορου, από τους Τούρκους ανάγκασαν την οικογένεια του να καταφύγει στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Εκεί πήγε σε ιταλικό σχολείο, ασχολήθηκε με την ζωγραφική και σπούδασε ελληνική και ιταλική φιλολογία και αργότερα νομική, την οποία όμως δεν ολοκλήρωσε καθώς με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 εγκατέλειψε την Ιταλία και επέστρεψε στην Ελλάδα. Έλαβε μέρος σε αρκετές μάχες εναντίον των Τούρκων, ενώ πήρε επίσης μέρος στην Έξοδο του Μεσολογγίου και υπήρξε ένας από τους ελάχιστους επιζήσαντες μετά την ηρωική έξοδο του 1826.Ο Ζαλοκώστας πολέμησε δίπλα στον οπλαρχηγό Παπασταθόπουλο. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στον Πύργο Ηλείας, όπου είχαν καταφύγει η μητέρα και η αδερφή του. Μετά το θάνατο των γονιών του, τους οποίους έχασε μέσα σε μία ημέρα, κατέφυγε στην Αθήνα. Μετά την απελευθέρωση υπηρέτησε ως Οικονομικός αξιωματικός του οικονομικού σώματος του στρατού και της χωροφυλακής θέση την οποία και διατήρησε μέχρι και το τέλος της ζωής του. Συνεργάστηκε στην έκδοση του περιοδικού Μνημοσύνη με τον Ι.Ν.Λειβαδέα, και της Ευτέρπης με τον Κων/νο Πωπ. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε επίσημα το 1851 με τη βράβευσή του στο Ράλλειο ποιητικό διαγωνισμό για το έργο του Μεσολόγγιον. Ασχολήθηκε επίσης με την πεζογραφία, τη μετάφραση, το αισθητικό και το λογοτεχνικό δοκίμιο. Από το γάμο του το 1840 απέκτησε εννιά παιδιά, από τα οποία επέζησαν μόλις τα δύο, γεγονός που τον συνέτριψε ψυχικά. Πέθανε στις 3 Σεπτεμβρίου 1858 στην Αθήνα σε ηλικία 53 ετών. Το 1962 τοποθετήθηκε στα Ιωάννινα προτομή του

Είναι αλήθεια ότι τη γυναίκα αυτή, που ο Ζαλακώστας ποιητικά χαρακτηρίζει «Βοσκοπούλου», και το πραγματικό της όνομα είναι Αγγελική Πάλλη, και ο πιο σωστός χαρακτηρισμός της θα ήταν «πνευματικός ποιμένας», το ελληνικό κουτσομπολιό, παρά το μεγαλείο της, την έχει περιφρονήσει. Για τον με πάθος έρωτα του ποιητή Ζαλακώστα προς τη «Βοσκοπούλα», που ο ίδιος στα γράμματά του την ονομάζει «ευγενεστάτη κυρία». Η Αγγελική Πάλλη γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου του 1798 στην πόλη του Λιβόρνου. Πατέρας της ήταν ο Παναγιώτης Πάλλης και μάνα της η Δωροθέα-Χαραυγή, κόρη του καπετάνιου της Μονεμβασιάς Νικόλα Γιωργή, η οποία ήταν ωραιοτάτη και χαϊδευτικά την λέγανε Αυγούλα.

Πρόκειται για το ποίημα του Γεωργίου Ζαλοκώστα (1805, Συρράκο Ἰωαννίνων – 3 Σεπτεμβρίου 1858, Ἀθήνα) «Το Φίλημα» που το εξέδωσε το 1851. Το τραγούδι χρησιμοποιήθηκε στο δραματικό ειδύλλιο του Δημητρίου Κορομηλά «Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας» το έτος 1891, με φερόμενη πιθανότητα να το έχει ενορχηστρώσει για την παράσταση ο Γεώργιος Λαμπίρης.

– Όμως, την αρχική μουσική ενορχήστρωση του κομματιού, ενδέχεται να την έχει κάνει ο Παύλος Καρρέρ, διότι βάσει πηγών, τον Απρίλιο του 1875, ο εν λόγω, υπέβαλε οκτώ (8) τραγούδια στον “Ολυμπιακό Μουσικό Αγώνα” του Ζαππείου Κληροδοτήματος, μέσα στα οποία περιλαμβάνεται και «Το φίλημα» του Ζαλοκώστα.

Το τραγούδι έγινε ευρύτατα γνωστό και αγαπητό λόγω της μεγάλης αποδοχής που είχε από το θεατρόφιλο κοινό.

– Μάλιστα, το έτος 1903 τραγουδήθηκε για πρώτη φορά στη Σεφαραδίτικη ( λαντίνο ) διάλεκτο από το ανέβασμα του δραματικού ειδυλλίου του Κορομηλά στη Σμύρνη με εβραϊκό θίασο Σεφαραδιτών της θεσ/νίκης με τον τίτλο: una pastora yo ami ( ίσως τελικά πρόκειται για μεσαιωνικό ισπανοεβραίϊκο στίχο και μελωδία, https://www.youtube.com/watch?v=R5A0AZooZU8

Το 1932 ανέβηκε η κινηματογραφική εκδοχή του έργου, όπου το κομμάτι ενορχήστρωσε ο Διονύσιος Λαυράγκας.

Το τραγούδι έκανε γνωστό και στη δισκογραφία ο Δημ. Ζάχος.

* Σημ.: Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις/πιθανότητες, το τραγούδι να είναι βασισμένο σε μελωδία ιταλικής καντάδας του 19ου αιώνα και αυτό γιατί η οικογένεια του Ζαλοκώστα, είχε καταφύγει στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Εκεί σπούδασε ελληνική – ιταλική φιλολογία και αργότερα νομική, την οποία όμως δεν ολοκλήρωσε καθώς με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 εγκατέλειψε την Ιταλία και επέστρεψε στην Ελλάδα. Ενδέχεται εκεί ν’ άκουσε την μελωδία, απ’ όπου αργότερα και παρομοίως εμπνεύστηκαν οι : Π.Καρρέρ, Γ.Λαμπίρης και ο Δ.Λαυράγκας και κυρίως η Σεφαραδίτικη εκδοχή του να είναι η αρχική/βασική και πριν την Ιταλική εκδοχή :

Σε ανάρτηση η ομώνυμη ταινία ( 1932 ) του Ν. Δαδήρα, που είχε ιδρύσει την Ολύμπια Φιλμς. Με τον αγαπητικό της βοσκοπούλας ( παίζει και ο Μ.Κατράκης ) , προσπάθησε να κάνει την πρώτη ολοκληρωμένη ομιλούσα ταινία ( είχαν προηγηθεί και άλλες ατελείς ) Ο συγχρονισμός όμως του ήχου και της εικόνας έγινε στη Γαλλία και την Αμερική. με όχι άριστα αποτελέσματα.

– Το τραγούδι από το 3ο λεπτό ήδη και γενικά παίζει ως “χαλί” σε όλη την ταινία.

Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας 1932

Στην μάλλον πρωτότυπη Σεφαραδίτικη ( ισπανοεβραική μεσαιωνική εκδοχή του, πάνω κάτω το ποιητικό κείμενο, λέει τα ίδια με τα ελληνικά)