H υπόθεση διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα. Ωστόσο κόσμος που απεικονίζει δεν ανταποκρίνεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα. Μαζί με τις αρχαιοελληνικές αναφορές, εμφανίζονται αναχρονισμοί και διάφορα στοιχεία του δυτικού κόσμου, όπως για παράδειγμα η κονταρομαχία.

Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηρακλής μαζί με τη σύζυγό του αποκτούν ύστερα από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Αυτή την όμορφη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του πιστού συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Δεν μπορεί όμως να φανερώσει τον έρωτά του .Γι’ αυτό το λόγο πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα αρχίζει να ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή που της κάνει καντάδα. Ο Ηρακλής, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα προκειμένου να τον συλλάβει.

Ο Ερωτόκριτος τότε μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους στρατιώτες του βασιλιά. Συνειδητοποιώντας ότι ο έρωτάς του δεν θα οδηγηθεί πουθενά, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει την κοπέλα. Εκείνη την περίοδο, ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτος μια ζωγραφιά με εκείνη και τους στίχους που της τραγουδούσε. Ο Ερωτόκριτος επιστρέφει κι ανακαλύπτει ότι η ζωγραφιά του δεν είναι εκεί και ούτε οι στίχοι των τραγουδιών. Μαθαίνει δε, ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί η ζωή του να είναι σε κίνδυνο.

Παραμένει στο σπίτι του προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, θέλοντας να του δείξει ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του. Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του, όπου λαμβάνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο. Νικητής είναι ο Ερωτόκριτος. Εκείνος με την Αρετούσα αρχίζουν να συναντιούνται κρυφά στο παράθυρό της. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτος να τη ζητήσει σε γάμο από τον πατέρα της. Ο βασιλιάς όμως, εξοργισμένος τον εξορίζει.

Διάφορα προξενιά φτάνουν για την Αρετούσα που εκείνη αρνείται. Αρραβωνιάζεται στα κρυφά τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη. Ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Τρία χρόνια αργότερα, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά αλλά ο ίδιος τραυματίζεται. Ο βασιλιάς για να τον ευχαριστήσει του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται να δεχτεί να τον παντρευτεί. Ο Ερωτόκριτος τη δοκιμάζει με ερωτήσεις για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται λύνοντας τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται να παντρευτεί το ζευγάρι, συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας

Για τον ποιητή του Ερωτόκριτου ξέρουμε με βεβαιότητα μόνο όσα ο ίδιος μας αναφέρει στον επίλογο του έργου του

Θωρώ πολλούς και πεθυμούν, κι έχω το γρικημένα, να μάθουν τίς εκόπιασεν εις τ απανωγραμμένα. K εγώ δε θέ να κουρφευτώ, κι αγνώριστο να μ έχουν, μα θέλω να φανερωθώ, όλοι να με κατέχουν. Βιτσέντζος είν ο Ποιητής, κι εις τη γενιά Kορνάρος, που να βρεθεί ακριμάτιστος, όντε τον πάρη ο Xάρος. Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη, εκεί καμε κι εκόπιασε ετούτα που σας γράφει. Στο Kάστρον επαντρεύθηκε, σαν αρμηνεύγ ;η Φύση, το τέλος του έχει να γενή, όπου ο Θεός ορίσει

Ο Βιτσέντζος Κορνάρος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σητεία. Στη Σητεία έγραψε και τον Ερωτόκριτο. Παντρεύτηκε στο Ηράκλειο. Αυτές είναι οι σίγουρες πληροφορίες που έχουμε.Πολλές οι εκδοχές για τη καταγωγή και τη ζωή του ξεχωριστού δημιουργού. Πιθανό είναι να ανήκε στην εξελληνισμένη βενετοκρητική αριστοκρατική οικογένεια των Κορνάρων και να ήταν αδερφός του πλούσιου κτηματία και λόγιου Ανδρέα Κορνάρου, ο οποίος στη διαθήκη του το 1611 κληροδοτεί στον αδερφό του Βιτσέντζο τα βιβλία του. Οι ερευνητές προσπάθησαν να ταυτίσουν τον ποιητή με πολλούς Βιτσέντζους Κορνάρους αλλά όλα τα στοιχεία της αυτοπαρουσίασης του ποιητή στο τέλος του ερωτόκριτου τα διαθέτει στη βιογραφία του μόνο ο Βιτσέντζος Κορνάρος του Ιακώβου που γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1556 στο χωριό Τραπεζόντα της Σητείας, όπου η οικογένειά του διατηρούσε μεγάλη περιουσία και έζησε εκεί περίπου 35 χρόνια ζώντας τη ζωή του φαιουδάρχη γαιοκτήμονα

Μετά τις 20 Μαρτίου 1585 ο Βιτσέντζος Κορνάρος εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο (τότε Κάστρο, Μεγάλο Κάστρο ή Χάνδακα), κοντά στους δύο αδελφούς του, τον Ιωάννη Φραγκίσκο και τον Ανδρέα, όπου απέκτησε, από προίκα ή με αγορές, μεγάλη περιουσία. Είχε μεγάλα φιλολογικά ενδιαφέροντα και ήταν ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της Ακαδημίας των Stravaganti του Χάνδακα, που είχε ιδρύσει ο αδελφός του Ανδρέας. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1590 παντρεύτηκε, στο ναό της μονής της Αγίας Αικατερίνης των καλογραίων, τη Μαριέττα Zeno, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, την Κατερίνα και την Ελένη. Ήταν μέλος του Συμβουλίου των Ευγενών του Χάνδακα. Σε όλο το διάστημα της ζωής του, διαμένοντας αρχικά στη Σητεία και αργότερα στον Χάνδακα, ανέλαβε διάφορα τοπικά αξιώματα. Κατά την περίοδο της πανούκλας των χρόνων 1591-1593 ανέλαβε τα καθήκοντα του υγειονομικού επόπτη στο Ηράκλειο. Πέθανε μετά τις 12 Αυγούστου 1613 και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου, πλάι στη σύζυγό του Μαριεττα