Ξενιτεμένο Μου Πουλί

Τραγούδι ερωτικού περιεχομένου με προέλευση από το Πωγώνι Ηπείρου.

Ο ρυθμός του κομματιού είναι 4/4 (2-2) και χορεύεται στα βήματα του «ΠΩΓΩΝΙΣΙΟΥ ΣΥΡΤΟΥ ΣΤΑ ΔΥΟ».

Τα περισσότερα χωριά, κυρίως τα ορεινά, έχουν τη δική τους μοίρα. Τον ξενιτεμό, τη νοσταλγία για την πατρίδα και το όνειρο της επιστροφής.  Αυτοί που έφυγαν από τα χωριά με ένα μαντήλι και λίγες ευχές, αφήνοντας πίσω τους πέτρες και βράχια, και πήγαν στα ξένα, γεμάτοι όνειρα για μια καλύτερη ζωή, νοσταλγούν τον τόπο που τους γέννησε και γυρίζουν πότε-πότε να προσκυνήσουν τη γενέθλια γη.  Οι μικρές μας πατρίδες για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν ο μεγάλος αιμοδότης της ξενιτιάς, με χιλιάδες μετανάστες να είναι διασκορπισμένοι εκείνα τα χρόνια στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ήταν μεγάλη η αιμορραγία για τα μέρη αυτά, γιατί έφευγε ο νέος πληθυσμός, ερήμωναν ολόκληρα χωριά και μαράζωνε ο τόπος με τη μοναξιά των γερόντων που ζούσαν μονάχα για να περιμένουν. Δεν υπήρχε σπίτι να μην έχει και έναν ξενιτεμένο. Όσοι έμεναν πίσω δε σταματούσαν να τους σκέφτονται, να προσμένουν την επιστροφή τους και να πονούν. Και ο πόνος τους έγινε τραγούδι, και το τραγούδι βάλσαμο που τους γλυκαίνει κάπως τις πικραμένες τους καρδιές.

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο,

η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου.

Τι να σου στείλω, ξένε μου, αυτού στα ξένα που είσαι;

Σου στέλνω μήλο σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει,

σου στέλνω και το δάκρυ μου σ’ ένα χρυσό μαντίλι.

Το δάκρυ μου είναι καυτό και καίει το μαντήλι.

Το «Ξενιτεμένο μου πουλί» είναι το πιο γνωστό τραγούδι, που αναφέρεται στον ξενιτεμένο νέο. Το άκουσμά του σκορπάει ρίγη συγκίνησης. Το τραγουδούν σε πολλές περιοχές της Ηπείρου, για να εκφράσουν το μεγάλο τους πόνο γι’ αγαπημένα τους πρόσωπα που βρίσκονται μακριά. Η λαϊκή μούσα παρομοιάζει τον ξένο με αποδημητικό πουλί, που έφυγε και βρίσκεται μόνος κι έρημος, με το παράπονο να τον πνίγει κάθε μέρα. Η ξενιτιά χαίρεται τα νιάτα του, ρουφώντας τα μέρα με τη μέρα, κρατώντας τον σφιχτά στην αγκαλιά της και πίνοντας καθημερινά τον τίμιο ιδρώτα του προσώπου του, ενώ οι δικοί του πίσω λιώνουν απ’ τον καημό του γυρισμού.

Αυτά που θέλουν να του στείλουν για να του δείξουν πως τον σκέφτονται και πως πονούν γι’ αυτόν, δεν φτάνουν γιατί είναι μακριά. Το μόνο που μπορούν να του στείλουν νοερά είναι ο πόνος, το δάκρυ της ψυχής, η σκέψη και η αμέριστη αγάπη τους, που είναι πολύτιμη σαν χρυσοκέντητο μαντήλι. Μα το μαντήλι καίγεται απ’ το μεγάλο πόνο, που σαν το δάκρυ είναι καυτός και καίει.

Η γυναίκα του ξενιτεμένου εκφράζει τη θλίψη της για τον αποχωρισμό από τον άντρα της. Εκφράζει τον καημό της για την αδυναμία της να επικοινωνήσει μαζί του και να του δείξει την αγάπη της. Νιώθει εγκατάλειψη και μοναξιά καθώς βλέπει τις άλλες γυναίκες να ζουν με τους συζύγους και τα παιδιά τους.

Νοηματική Απόδοση

1η Ενότητα στίχοι 1-8 «Ο καημός της γυναίκας και η αδυναμία της να επικοινωνήσει με τον άντρα της»

Η γυναίκα αδυνατεί να επικοινωνήσει με τον αγαπημένο της και να του προσφέρει δείγματα της αγάπης της εξαιτίας της απόστασης. Γι αυτό είναι θλιμμένη. Σε αυτή την ενότητα δεν διαφαίνεται καθαρά η σχέση της γυναίκας που «μιλά» στο ποίημα με τον ξενιτεμένο: θα μπορούσε να είναι είτε μητέρα είτε σύζυγος.

2η Ενότητα στίχοι 9-14 «Η ψυχική κατάσταση της γυναίκας»

Περιγράφονται να συναισθήματα της γυναίκας, η οποία βιώνει απόλυτη μοναξιά και στερείται τις χαρές της ζωής που απολαμβάνουν οι υπόλοιπες γυναίκες. Μπαίνοντας στο σπίτι της ξεσπά και αφήνει να φανεί ο πόνος και η θλίψη της. Σε αυτή την ενότητα φαίνεται καθαρά ότι η γυναίκα είναι σύζυγος του ξενιτεμένου.

Χαρακτηρισμός προσώπων

Η σύζυγος του ξενιτεμένου: Πρόκειται για μια γυναίκα της οποίας ο σύζυγος μετανάστευσε στο εξωτερικό προτού αποκτήσουν παιδιά. Φαίνεται να βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο και απελπισία καθώς δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον άντρα της και να του αποδείξει την αγάπη της. Ζει μέσα στον πόνο και τη θλίψη, την απομόνωση και δεν φαίνεται να έχει κανένα ενδιαφέρον για τη ζωή. Όταν προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο, ανοίγοντας το παράθυρο του σπιτιού της, πληγώνεται περισσότερο καθώς δεν αντέχει να βλέπει τις άλλες γυναίκες να απολαμβάνουν τη θαλπωρή της οικογενειακής ζωής.

Στιχουργική: Το ποίημα είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, χωρίς ομοιοκαταληξία εκτός από τους δύο τελευταίους στίχους.

Ύφος: Η λυρική περιγραφή των συναισθημάτων και τα άστοχα ερωτήματα δίνουν στο ποίημα ζωντάνια, αμεσότητα και γρήγορη εξέλιξη στην αφήγησης.

Γλώσσα: Το ποίημα είναι γραμμένο στη δημοτική, με απλές λέξεις: λίγα επίθετα, πολλά ρήματα. Η απλή γλώσσα δείχνει την μοναξιά της γυναίκας.